Sıfır Atık Vakfı, çevresel sürdürülebilirlik politikalarının sadece atık azaltmakla sınırlı olmadığını, aynı zamanda doğal afetlerin önlenmesinde de kritik bir rol oynadığını gösteren çarpıcı bir çalışma yayınladı. Verilere dayanarak, çalışma, özellikle yaz aylarında artan orman yangınları üzerinde atıkların tetikleyici etkisi ile "Sıfır Atık" yaklaşımı arasındaki güçlü ilişkiyi ortaya koyuyor.

Cam ve Plastik Atık Yangınlara Neden Olabilir

Güneş ışığını mercek etkisiyle yoğunlaştıran cam kırıkları ve hızla tutuşabilen plastik malzemeler, özellikle yaz aylarında önemli bir yangın riski oluşturmaktadır. Piknik ve kamp alanlarında geride bırakılan cam şişeler, sıcak ve kuru hava koşullarında tehlikeli yangın tetikleyicileri haline gelebilir. Uzmanlar, ormanlarda bırakılan cam ve plastik atıkları "içeride bırakılan bombalar" olarak tanımlıyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, 2023 yılında Türkiye'de çıkan 2.309 orman yangınının 512'sinin doğrudan cam/plastik atıklardan kaynaklanan ısınma, kıvılcım veya sigara izmaritlerindenkaynaklandığı tahmin edilmektedir.

Özellikle yaz aylarında, doğrudan güneş ışığına maruz kalanbir cam şişe veya kırık cam, mercek etkisiyle kuru otları tutuşturacak kadarenerji yoğunluğu oluşturabilir. Bu basit fiziksel etki, orman yangınları içinilk kıvılcımı sağlayabilir.

Yangınlar Milyonlarca Ton Karbonu Atmosfere Salıyor

Yangınlar sadece doğayı değil, atmosferik dengeyi de tehdit ediyor. 2021 yılındaki büyük yangınlarda Türkiye'de yaklaşık 15 milyon tonCO₂ eşdeğeri emisyon salındı. Bu, yangınların iklim değişikliği döngüsünü körükleyen ve karbon yutaklarını yok eden bir felakete dönüştüğünü göstermektedir. Orman yangınları sadece ekosistemleri yok etmekle kalmaz, aynı zamanda atmosferdeki sera gazı miktarını da önemli ölçüde artırır.

İnsan Kaynaklı Yangınlar %98'in Üzerinde

Tüm bu verilerle birlikte, Türkiye'deki orman yangınlarının %98-99'unun insan kaynaklı olduğu belirtilmektedir. Bu yüzde, bireysel farkındalığın ve toplumsal bilincin ne kadar hayati olduğunu bir kez daha vurgulamaktadır.

Türkiye'deki Orman Yangınlarına İlişkin Çarpıcı Veriler

• Rekor artış devam ediyor: 2024 yılında Türkiye'de 3.797orman yangını çıktı.

• Yanan Alan: 2024 yılında yaklaşık 27.000 hektar orman alanı yangınlardan zarar gördü.

• Yıllık artış eğilimi: 2000-2009 yılları arasında yıllık ortalama yangın sayısı 2.091 iken, bu rakam 2020-2024 yılları arasında 2.946'ya yükseldi.

• Bölgesel yoğunluk: Son 10 yılda en fazla yangının çıktığı iller: Muğla (312/yıl), İzmir (282), Antalya (223).

Atık Kaynaklı Yangınların Rolü

• 2023 yılında çıkan 2.309 orman yangınının 512'si cam/plastik atıklardan kaynaklandı (Tarım ve Orman Bakanlığı).

Orman Yangınlarından Kaynaklanan Karbon Emisyonları ve İklim Üzerindeki Etkileri

• 2021 yılındaki Türkiye yangınları, atmosfere yaklaşık 15milyon ton CO₂ eşdeğeri salımına neden oldu. Bu rakam, yaklaşık 3 milyonaracın yıllık emisyonuna eşdeğerdir.

• Akdeniz bölgesindeki büyük yangınlar (2021): 100 milyonton CO₂-e.

• Dünya genelinde orman yangınlarından kaynaklanan karbonemisyonları 2001-2023 yılları arasında %60 arttı.

• 2023 yılında Kanada'daki orman yangınları 327-355 Mt CO₂emisyonuna neden oldu. Bu, Kanada'nın planlanan azaltma hedefleriniaştı.

• 2024 yılında Rusya'daki orman yangınları 8.8 milyon dönümalanı yakarak 6.8 Mt CO₂ emisyonuna neden oldu ve önemli bir emisyon kaynağıhaline geldi.

Küresel Bakış Açısı

• 2016-2022 yılları arasında küresel orman yangınları ortalama 1.002 teragram (Tg) CO₂-e emisyonuna neden oldu.

• 2023-2024 yılları arasında küresel orman yangınları 8.6milyar ton CO₂-e emisyonuna neden oldu, bu da son 20 yılın ortalama seviyesinden %16 daha fazladır.

• Avrupa'da, 2025 yılına kadar 227.000 hektar arazi yangınlar nedeniyle kaybedildi. Bu, mevsimlik ortalamanın iki katıdır.

Yangınlara Karşı Koruyucu Kalkan Olarak Sıfır Atık

Sıfır Atık Vakfı, Sıfır Atık ilkelerinin orman yangınlarıyla mücadelede stratejik bir araç olduğunu vurgulamaktadır. Cam ve plastik gibi çevresel atıkların ormanlık alanlarda birikmesini önlemek, sadece doğayı temiz tutmakla kalmaz, aynı zamanda yangınların başlamasını engeller, karbon emisyonlarını azaltır ve iklim krizine karşı koruma sağlar.

Sıfır Atık sisteminin yaygın bir şekilde benimsenmesi, güvenligeri dönüşüm zincirlerinin oluşturulması ve özellikle orman yakınlarında atıkbirikimini önlemeye yönelik yerel politikaların uygulanması, yangınlarlamücadelede önleyici stratejilerin temelini oluşturmaktadır.

Ortak Sorumluluk, Ortak Gelecek

Sıfır Atık Vakfı, bireylerden belediyelere, kamu kurumlarından özel sektöre kadar herkesin yangın riskini azaltmaktan sorumlu olduğunu hatırlatmaktadır. Sadece doğayı değil, iklimi, sağlığımızı ve geleceğimizi korumak için toplumun tüm sektörlerinde "sıfır atık" kültürünün teşvik edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

Araştırmalar, sıfır atık uygulamalarının yangın riskini azaltmak, karbon emisyonlarını düşürmek ve iklim kriziyle mücadele etmek için etkili bir politika aracı olduğunu göstermektedir. Sıfır Atık sadece bir çevre politikası değildir; yangınları, iklim krizini ve çevresel yıkımı önlemek için uygulanması gereken ortak bir sorumluluktur.

Unutmayalım ki: Ormanda bırakılan tek bir cam şişe binlerce ağacı, onlarca canlıyı ve havamızı yok edebilir. Sıfır Atık, doğayı korumanın ilk adımıdır.