Dünya genelinde her yıl yaklaşık 2.1 ila 2.3 milyar ton belediye katı atığı üretiliyor. Mevcut eğilimler devam ederse, bu miktarın 2050 yılına kadar 3.8 milyar tona ulaşması bekleniyor. Bu endişe verici tabloda öne çıkan sektörlerden biri de moda endüstrisidir. Yenilik, anlık tüketim ve geçicilik üzerine kurulu bu sektör, aşırı tüketimi teşvik etmekte ve küresel atık krizine orantısız bir şekilde katkıda bulunmaktadır.

Bu nedenle, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 30 Mart 2025tarihinde düzenlenecek 3. Uluslararası Sıfır Atık Günü kapsamında moda endüstrisine odaklanma kararı almıştır.

Sayılarla Tekstil Atıkları

Tekstil üretim ve tüketim hacimleri hızla büyümekte, sektörünçevresel ayak izini derinleştirmekte ve sürdürülebilirlik alanında kaydedilenilerlemeyi geride bırakmaktadır. Her yıl dünya genelinde 92 milyon tontekstil atığı üretilmektedir; bu, her saniye bir çöp kamyonu dolusugiysinin yakılmasına veya çöpe atılmasına eşdeğerdir.

Küresel olarak, tüketiciler giyilebilir durumdaki giysileriatmakla her yıl yaklaşık 460 milyar dolar kaybetmektedir. Bazı ürünler sadece7 ila 10 kullanımdan sonra atılmaktadır.

Plastik atıkların %11'i giyim ve tekstil ürünlerinden kaynaklanmakta olup, sektör ambalaj (%40) ve tüketim mallarından (%12) sonra üçüncü sırada yer almaktadır. 2023 yılında, tekstilelyaflarının sadece %8'i geri dönüştürülmüş malzemelerden elde edilecek ve toplam elyaf pazarının %1'inden azı tekstilden-tekstile geri dönüşümden sağlanacaktır. Elyaf geri dönüşüm uygulamalarının eksikliği, yılda 100milyar dolardan fazla tahmini bir kayba neden olmaktadır.

Paris, Sıfır Atık Moda ÇabalarınınKüresel Merkezi

Dünyanın moda başkentlerinden biri olan Paris, sadece hautecouture'ün kalbi değil, aynı zamanda sürdürülebilir kentleşmede de bir öncüdür.Paris Belediye Başkanı Anne Hidalgo'nun 15 dakikalık şehir konsepti, çevreselfarkındalığa odaklanmış bir yaşam tarzı sunmaktadır.

Sıfır Atık Vakfı Başkanı Samed Ağırbaş, bu konuda şudeğerlendirmeyi sunuyor:

“Paris'in haute couture'ün sıfır atık yaklaşımına dahafazla bağlılık göstermesinin zamanı geldi. Tıpkı şehirlerimizin temelhizmetlere 15 dakika mesafede olması gerektiğini savunduğumuz gibi, tüketimalışkanlıklarımız da çevresel sorumluluklarla tutarlı olmalıdır.”

Moda dünyasının en büyük markaları ve karar vericileri her yılParis'te bir araya gelmektedir. Bu platformlar, tüm tekstil ve giyimendüstrisini sıfır atık ilkelerini benimsemeye teşvik etme potansiyelinesahiptir.

Güney'de Büyüyen Kriz: Kullanılmış Giysilerin Yükü

Moda endüstrisinin atık yükü sadece üretim ülkeleriyle sınırlıdeğildir. Kullanılmış giyim ve tekstil atıkları genellikle Küresel Güney'in enyoksul bölgelerine ihraç edilmektedir. Bu durum, yerel tekstil endüstrilerinezarar vermekte ve çevresel felaketlere neden olmaktadır.

Samed Ağırbaş bu durumu şöyleözetliyor:

“Düşük kaliteli kumaşlardan yapılan bu ürünlerin ihraçedilmesi, sadece çevresel etkileri artırmakla kalmıyor, aynı zamanda yerelekonomileri de zayıflatıyor.”

Birleşmiş Milletler'e göre, tekstil üretim sürecinde 15.000'den fazla kimyasal madde kullanılabilir. Düşük kaliteli giysilerin çoğalması, küresel ölçekte yeni bir çevre kirliliği krizine yol açmaktadır.

Yerel Topluluklardan İlham Alınarak: Topluluk Temelli Sıfır Atık Yaklaşımları

Sıfır Atık Vakfı, nesiller boyu sürdürülebilir uygulamalarısürdüren yerli topluluklardan ilham almaktadır. Bu bağlamda Vakıf, gelenekselekolojik bilgiyi modern atık yönetimi stratejilerine entegre etmek için yerliliderlerle doğrudan çalışmaktadır.

Samed Ağırbaş, Türkiye'de yürütülen çalışmaları şöyleanlatıyor:

“Yerel topluluklarla diyalog kurarak, onların bakış açılarınınulusal sıfır atık politikalarında dikkate alınmasını sağlıyoruz. Bu bilgitabanı, döngüsel ekonomi politikaları için güçlü bir temel sağlamaktadır.”

Sıfır Atık, Türkiye'den DünyayaYayılan Bir Hareket

Emine Erdoğan'ın himayesinde 2023 yılında kurulan Sıfır Atık Vakfı, bireysel ve kolektif düzeyde sorumlu tüketim alışkanlıklarını teşvik ederek küresel atık krizine somut çözümler geliştirmeyi amaçlamaktadır.

Samed Ağırbaş şöyle belirtiyor:

“Topluma bütüncül bir yaklaşım benimsiyoruz. EmineErdoğan'ın çevresel vizyonundan ilham alarak, gezegenin doğal sınırlarına saygı duyan ve kaynakları gelecek nesiller için koruyan bir yaşam tarzını savunuyoruz.”

Vakıf, eğitim, araştırma, politika geliştirme ve proje uygulama alanlarında birçok ulusal ve uluslararası girişime öncülük etmektedir. Yakın gelecekte "Sıfır Atık Ödülleri" gibi yenilikçi teşvik mekanizmalarını da başlatmaya hazırlanmaktadır.

Küresel İşbirliğiyle Ortak BirGeleceği Şekillendirmek

Kuruluşundan bu yana Sıfır Atık Vakfı, BM üye devletleriyleaktif olarak işbirliği yapmakta ve başta Avrupa Birliği, Orta Asya ve GüneydoğuAsya olmak üzere 50'den fazla ülkeyi girişimlerine dahil etmiştir.

Geçen ay Vakıf, Kuala Lumpur Belediye Başkanı ve eski BM-Habitat İcra Direktörü Maimunah Mohd Sharif ile kapsamlı bir mutabakatzaptı imzaladı. Malezya Yeşil Teknoloji ve İklim Değişikliği Kurumu'nuda içeren bu anlaşma, Malezya'da döngüsel ekonomi projelerini ve uzmanlık paylaşımını güçlendirmeyi amaçlamaktadır.

Sharif, anlaşmanın önemini şusözlerle ifade etti:

“Kuala Lumpur'daki 2.300 ton atıkla başa çıkmak için her gün260 milyon ringgit harcıyoruz. Sıfır Atık Vakfı ile işbirliğimiz sayesindeteknik kapasitemizi geliştirebilecek ve Büyük Kuala Lumpur bölgesindeki geridönüşüm projelerimizi genişletebileceğiz.”

Emine Erdoğan'dan Küresel Çağrı:"Küçük Adımlar Büyük Değişikliklere Yol Açar"

Sıfır Atık hareketinin küresel ölçekte tanıtımında öncü rol oynayan Emine Erdoğan, 3. Uluslararası Sıfır Atık Günü vesilesiyle şu çağrıyı yaptı:

"Daha sürdürülebilir bir dünyaya olan bağlılığımızı bir kez daha teyit ediyoruz. Atıkları azaltmak sadece çevresel bir zorunluluk değil, aynı zamanda gelecek nesillere karşı ahlaki bir sorumluluktur. SıfırAtık Vakfı ve BM Sıfır Atık Danışma Kurulu'nun çabalarıyla, bu dönüşümün itici gücü olmaya devam ediyoruz. Her bireyi, toplumu ve hükümeti harekete geçmeye davet ediyorum. Küçük adımların büyük değişikliklere yol açtığını unutmayalım."

‍